Ru
Malta bolonkasının şirin görünüşünə aldanmayın. İlk görünən məsumluğun arxasında dəcəl bir ev heyvanı durur. Kiçik ölçüsünə baxmayaraq, təhlükə hiss etdikdə, hətta böyük itə belə hücum edə bilər. Lakin qəlbində maltalı ən kədərli gündə belə sevdiyi insanlara müsbət enerji bəxş etməyə hazır olan sadiq və mehriban bir ev heyvanı olaraq qalır.
Malta bolonkası cinsinin mənşəyi və yaranma tarixi
Malta bolonkası cinsinin dəqiq yaranma tarixini müəyyən etmək çətindir. Məlumdur ki, bu cinsə bənzər kiçik itlərinin təsviri eradan əvvəl dövrə aid olan qədimi eksponatlarda öz əksini tapmışdı. Hətta Ramzes faraonun məzarında malteze itinə bənzər kiçik bir it fiqurcuğu tapılmışdı. Bolonkanın təsviri həm də antik yazıçıların əsərlərində mövcuddur. Aristotel bu kiçik itləri “göy üzərində üzən bulud” kimi təsvir edirdi. Aralıq dənizin sahilində malta bolonkasına bənzər itlərin fiqurcuqların tapılması isə yeni bir teoriya yaratmışdı. Bu teoriyaya əsasən malteze itlərinin əcdadları Alp ərazisində yaşayan şpitsə bənzər itlər idi.
Malta bolonkasının rəsmi vətəni Malta adası hesab olunsa da, itlər oraya Meleda (Adriatik dənizdə yerləşən) adalarından gətirilmişdirlər. Meleda adaları liman sahili idi. Bolonkalar, siçanların ovlanması üçün tez-tez gəmilərə götürülürdü. Malta bolonkaları gəmi səyahətləri zamanı Meleda aadalarından Avropanın bir sıra ölkələrinə yayılmışdır.
Malteze itləri orta əsrlərdə çox populyar it cinslərindən idi, xüsusən İtaliya və Fransada. “Bolonka” adı isə itlərin geniş yayıldığı İtaliyanın Bolonya şəhəri şərəfinə verilmişdi. Bolonlakar yüksək cəmiyyət nümayəndələrinin, hətta kral ailələrin sevimlisi idi. Onlara böyük hörmət göstəriridilər və süfrədən belə ən yaxşı taamlar verilirdilər. Malta bolonkası o dövrün zənginlik və cəlal simvoluna çevrilmişdi.
Malta bolonkası haqqında maraqlı məlumatlar (faktlar)
Fakt 1
Bu çox qədimi it cinsidir, kökləri eradan əvvəl dövrə aiddir.
Fakt 2
Malteze, öz sahibinin emosiyalarını və əhvalını tam hiss edir.
Fakt 3
Bolonka çox güclü iybilməyə sahibdir. İybilməsi, insanın iybilmə qabiliyətindən 10000-dək güclüdür.
Fakt 4
Maltezenin burnu günəşin altında yanaraq öz rəngini dəyişə bilir.
Fakt 5
Tüləməsi zəifdir, buna görə də allergiyaya səbəb olmur.
Fakt 6
Malta bolonkası vaxtı ilə aristokratiya nümayəndəlirinin ayrılmaz kompanyonu idi.
Fakt 7
Laki adlı bolonka Ginnes rekord kitabına “dünya ulduzları ilə birlikdə ən çox şəkil çəkdirilən it” kimi əlavə edilmişdi.
Fakt 8
Belə bir fikir var ki, malta bolonkasının sırf ağ rəngdə olması, onların geniş yayıldığı Romada bu rəngin müqəddəs rəmzi sayılması ilə əlaqədardır.
Fakt 9
Trabl adlı malta teryeri sahibəsindən (amerikalı iş qadını Leona Xelmsli) 12 milyon dollar dəyərində miras almışdı.
Fakt 10
Malta bolonkaları digər cinslərin seleksiyası üçün istifadə olunur.
Malta bolokası necə seçilməli?
Sizin üçün ideal kompanyonunuz olacaq malteze itini seçməyiniz üçün aşağıdaki qaydalara riayət etməlisiniz:
- İlk növbədə malta bolonkasının standart və xüsusiyyətləri ilə tanış olmalısınız (aşağıdaki abzasda)
- Etibarlı yetişdiricilər və yetişdirmə mərkəzlərinə üz tutmalısınız, ucuz qiymətlərə aldanmayın
- Altı aydan yuxarı bolonka seçin ki, tualetə öyrəşdirilmiş və lazımi peyvəndləri vurulmuş olsun, həmçinin o yaşda itin eksteryeri də tam bilinir
- Götürəcəyiniz itin əcdadları ilə maraqlanın, ən azı valideynlərindən
- Bala malta bolonkanın aktiv və qədərində yetik olmasına diqqət edin, bu xüsusiyyətlər itin sağlam olmasının əlamətlərindəndir
Qeyd edək ki, malta bolonkasını tez-tez maltipu cinsi ilə səhv salırlar. Malteze daha qədimi it cinsidir. Maltipu isə yeni it cinslərinə aiddir. Bu cins, kiçik pudel və malteze (malta bolonkasının) cütləşməsi nəticəsində yaranmışdı. Maltezenin hündürlüyü 25 sm-dək ola bilər, maltipu isə 35 sm çata bilər. Bolonkanın rəngi sırf ağ və ya fil sümüyü rəngində ola bilər. Maltipunun rəng seçimi daha çoxdur: ağ, şaftalı, karamel rəngi və digərləri. Malta bolonkasının tükləri düz və ipək, matipunun tükləri isə qıvrımdır.
Malta bolonkasının müsbət və mənfi cəhətləri
Bolonka ən poplyar otaq itlərindəndir. Bir çox pəristişkar qazanması isə bir sıra danmaz üstünlükləri ilə bağlıdır:
- dar mənzildə belə saxlanılması rahatdır
-tualetə tez öyrəşir
- fiziki formasının qorunması üçün uzunmüddətli gəzintiyə ehtiyacı olmur
-uzun tüklərinə baxmayaraq allergiyaya səbəb olmur
- sərt qoxusu olmur
- vəfalı dost/kompanyondur
Bütün üstünlüklərinə baxmayaraq malta bolonkasının bəzi mənfi tərəfləri də mövcuddur:
- tüklərinə daim qulluq etmək lazımdır, daramaq, vaxtında qrumerdə kəsim etdirmək
- malteze səbəb olub olmadan tez-tez hürə bilər
- gözətçi qismində çox zəifdirlər
- bolonka yem məsələsində seçici ola bilər
- düzgün tərbiyə almadıqda nevrotiklərə çevrilə bilərlər
- küsəyəndir, onu incitsəz, mütləq qisasını alacaq
Malta bolonkasının xasiyyəti
Həmçinin maltese adlandırılan bu cins sahibinin xasiyyətinə və həyat tərzinə asanlıqla uyğunlaşa bilən çox ağıllı və şən itlərdir. Bu tüklü enercayzerlər həm böyük ailədə, həm də tək yaşayan insanlarla yaxşı yola gedirlər. Yığcam boyu cinsi kiçik mənzildə belə saxlamağa imkan verir. Maltalı öz sahibinə sıx bağlanır və onu istənilən vaxt müdafiə etməyə hazırdır. Ərköyün bolonka üçün diqqət çatışmazlığı və təklik qəbuledilməzdir. Evdə tək buraxan kimi maltalı kiçik bir dəcəlliyi ilə mütləq sizdən qisas alacaqdır. Mehriban bolonkalar uşaqları sevirlər, lakin kiçik uşaqlarla diqqətli olmaq lazımdır. Onlar incə heyvanı zədələyə bilərlər, buna görə də bu itlər böyük uşaqlar üçün daha uyğundurlar. Evdəki digər itlər və pişiklərlə maltese mütləq dil tapacaqdır. Dost olmasalar da, mütləq birlikdə oynayacaqlar. Lakin maltalı görsə ki, siz başqa bir ev heyvanına daha çox diqqət yetirirsiniz, o zaman onda qısqanc bir intiqamçı oyanacaqdır.
Maltese yad insanlara böyük şüphə ilə yanaşırlar. İtin aktiv şəkildə hürərək dərhal sahibinə evə qonağın gəlməsindən xəbər verəcəkdir.
Malta bolonkasının təsviri və standartı
- Bədəni
Sinəsi dərindir, qabırğaları əyridir. Beli düz və güclüdür. Süysünü çox az bilinir. Sağrısı enli və düzdür, bir az quyruğa doğru əyilib.
- Baş və kəlləsi
Kəlləsi orta boy və yumurtavaridir. Qaşüstü qövsləri yaxşı inkişaf etmişdir. Başın arxa çıxıntısı nəzərə çarpmır, arxası düzdür. Təpəsində bir qədər qabarıqlıq vardır. Alın xətti ağız xəttinə paraleldir. Üzü bütün başın ölçüsünün ⅓ hissəsini tutur. Alından buruna keçid olduqca aydın görünür
- Gözləri
Böyük, yuvarlaq və bir qədər qabarıqdır. Qüzehli qişanın ideal çaları tünd oxra sayılır. Göz qapaqları qara sürməlidir.
- Ayaqları
Ön ayaqları düzdür. Kürək sümkləri 60-65 dərəcə bucaq altında yerləşib. Çiyni 70 dərəcə bucaq altında yerləşib. Dirsəkləri bədənə sıxılmışdır və düz dayanır. Əl darağı güclü və dikdir. Pəncələri yuvarlaqdır və tüklüdür, yastıqcıqları qaradır. Barmaqlar yığcamdır, araları tüklüdür.
Arxa ayaqları düzdür. Budları qabarıqdır və bir az irəli əyilmişdir. Sapma oynaqları 140 dərəcə bucaq altında normal quruluşa malıkdir.
- Quyruğu
Sakit vəziyyətdə quyruğunun ucu belinə toxunur. Yumşaq tükü bir tərəfə sallanır. Quyruğun sapma oynaqlarına çataraq bədən tükü ilə qarışıb gözəl bir görünüş yaratması ideal hesab olunur.
- Qulaqları
Geniş əsaslı üçbucaq formaya malikdir. Sakit vəziyyətdə sallanır və üzünə yapışır. Hündür yerləşib. Qulağın xarici tükü qalın və sıxdır, çiyinlərə çatır.
- Tükü
Düz və yüngüldür. Teksturası ipək kimidir. Bədənin üzərinə düşür və mantiya yaradır. Alt tük örtüyü görünməzdir. Uzunluğu adətən 20 sm və daha uzundur. Daranmalar yalnız ayaqların arxa hissəsində qəbulolunandır.
- Rəngi
Ağ tük rəngi etalon hesab edilir. Fil sümüyü rəngi də qəbulolunandır.
Malta bolonkasının yemlənməsi
Miniatür bolonkalar bəzən qarınqulu olurlar, ona görə də onlar asanlıqla həddindən artıq yeyə bilirlər. Maltese üçün yem onun bütün qida ehtiyaclarına cavab verməlidir. Bu şərtlərə premium və xolistik it yem növləri riayət edirlər. Premium bala it yemləri körpənin sağlam böyüməsi üçün lazım olan mikromaddələri ehtiva edir. 10 aydan etibarən Royal Canin it yemləri xüsusi kiçik cins üçün yemə keçmək tövsiyə olunur. Məhsulun seçilmiş formulu tük gözəlliyini qoruyur, sağlam həzmi dəstəkləyir və dişləri ərpdən təmizləyir.
Unutmayın ki, quru qida ilə bəslədikdə su qəbulunu artırmaq lazımdır. Təmiz içməli su heyvan üçün əlçatan olmalıdır. Müxtəlif istehsalçıların yemlərini qarışdırmayın. Sənaye yemini təbii qida ilə birləşdirmək olmaz.
Ev heyvanınızı təbii qidalandırmaq istəyirsinizsə, o zaman belə bir rasionu peşəkar baytar həkimi ilə tərtib etməlisiniz. Bolonkanı öz süfrənizdən (yağlı yeməklər, şorabalar, kolbasa, şokolad, bişməcələr və s.) bəsləməyin. Bu, onlarda sağlamlıq problemlərini yarada bilər (piylənmə, böyrək xəstəlikləri, diabet və s.). Bolonkaya həmçinin allergiyaya və ya tük rənginin dəyişməsinə səbəb ola bilən inqrediyentlər tərkibli yemlər vermək olmaz.
Təbii rasionda yağsız ət növlərinə (hinduşka, dovşan əti, quzu və s.), faydalı balıq növlərinə (siyənək, qızılbalıq, skumbriya, sardina və s.) üstünlük verin. Qeyd edək ki, bu tip faydalı zülal mənbələri xolistik it yemlərində öz əksini tapmışdı. Bəzi brendlər hətta ağ tüklü itlər üçün yemlər istehsal edir. Bu yemlər hipoallergen olur, bununla da tükləri saraldan göz yaşlarının axmasının qarşısını alır. Bu it yemin tərkibində yod və mis kimi elementlər azaldılır, çünki onlar rəngləyici xüsusiyyətlərə malikdir.
Malta bolonkasının təlimi və tərbiyəsi
İnadkar xasiyyətlərinə görə bu kiçik dəcəlləri təlim etmək çətin olur. İtin nazı ilə oynasanız, o tez bir zamanda boynunuza minəcəkdir. Kiçik dostunuzun bütün istəklərini yerinə yetirsəniz və onu həddindən artıq əzizləsəniz, heyvanda nevroz xəstəliyinin yaranmasına səbəb ola bilərsiniz.
Malta iti üçün sahibi evin başçısı olmalıdır, əks halda ondan itaət gözləməyin. Tərbiyə prosesi zamanı müsbət yanaşma metoduna riayət edin. Hər düzgün davranışa görə ev heyvanınızı dadlı çərəz ilə mükafatlandırın, yanlış hərəkətə isə məhəl qoymayın. Beləliklə, it hansı vəziyyətdə onu ləzzətli mükafat (it çərəzləri) gözlədiyini anlayacaqdır. Heyvana qışqırmaq və fiziki cəza tətbiq etmək qəbuledilməzdir.
Bütün lazımi peyvəndlər tamamlandıqdan sonra maltesenin sosiallaşması ilə məşğul olun. Gələcəkdə hamını təhlükə kimi görməsin deyə, onu yad insanlar və itlərə öyrəşdirin.
Bolonkanın uzun gəzintilərə ehtiyacı yoxdur. 15-20 dəqiqə gəzmək və evdə oynamaq iti fiziki cəhətdən aktiv saxlamaq üçün kifayətdir. Qışda malta bolonkası paltar və ayaqqabı ilə gəzdirilməlidir.
Malta bolonkasına qulluq və gigiyenası
Malteze itinə qulluq və baxım çimizdirmə, darama, mütəxəssis tərəfindən tük kəsimi, caynaq kəsimi, göz, qulaq və diş təmizliyi və həmçinin parazitlərə qarşı emal da aid edilir.
Bolonkanın tüklərinin bəyazlığının və ipəkliyinin qorunması üçün, o, ayda 1-2 dəfə xüsusi it şampunu ilə çimizdirilməlidir (həyat tərzindən asılıdır). Xüsusi ağ tüklü it şampularından istifadə etməyiniz tövsiyə olunur. Tük üçün balzamlardan da istifadə etməyi unutmayın ki, tükləri parlaq olsun və üzərində tük topaları əmələ gəlməsin. İti çimizdirdikdən sonra onu fen ilə ilıq hava ilə qurutmaq olar.
Malteze tüklərinin daraması üçün bir neçə daraq əldə edin (biri kiçik, o biri isə iri dişli olmalıdır). Onun tükləri hər gün daranmalıdır. Tük topası yaransa belə, onu qoparmayın. Tük topasının üzərinə balzam tətbiq edin, sonra isə barmaqlarınızla ehtiyatla dartıb düyünləri açın.
Dırnaq kəsimi xüsusi caynaq qayçıları ilə 2 həftədən bir həyata keçirilir. Az çəkisi olan it cinslərin dırnaqları təbii yolla yonulmur, buna görə də dırnaq kəsimini əsirgəməyin. Uzun caynaqlar travmalara və yanlış yürüşə səbəb ola bilər.
Bolonkanın gözlərinə qulluq vacib mərhələdir. O səbəbdən ki, göz yaşları tüklərdə sarımtıl ləkə izi qoyur. Göz yaşları daha çox diş dəyişmə, yəni 6 aylığında baş tutur. Yemə qarşı allerqiya da gözlərin sulanmasına səbəb olur. Mütəxəssislər malta bolonkasının gözlərini hər gün təmizləməyi tövsiyə edirlər. Bunun üçün pambıq diski və xüsusi it üçün göz dərmanları istifadə edin. Göz ətrafında olan artıq tükləri də kəsilməlidir.
Bolonkanın qulaqları 2-3 həftədən bir xüsusi vasitə ilə təmizlənməlidir. İt üçün xüsusi qulaq losyon və südlə istifadə edə bilərsiniz. Lakin qulaq baxışı hər gün aparılmalıdır ki, qulaq gənəsini və ya iltihabları vaxtında aşkar edə biləsiniz.
Malteze itin dişləri həftədə 3 dəfə təmizlənməlidir. Bu işdə yumşaq fırça və xüsusi it məcunu köməyinizə çatacaq. Ağız boşluğunun gigiyenası yetərincə həyata keçirilməzsə, ciddi sağlamlıq problemləri başlaya bilərlər. Diş məcununa əlavə olaraq xüsusi çeynəlinən oyuncaqlar da bolonkanın diş təmizləməsində köməkçiniz olacaq.
Malta bolonkasında aşkar olunan parazitlərə qarşı xüsusi bit, birə və gənə əleyhinə preparatlardan istifadə etmək mütləqdir. Bu vasitələri, parazitlərin aktiv olan dövrdə (təqribən martdan noyabradək) 30 gündən bir tətbiq edin. Ev heyvanınızın həyat tərzindən asılı olaraq qurd əleyhinə preparatlardan isə ildə 2-4 dəfə istifadə olunur.
Malta bolonkasının sağlamlığı və xəstəlikləri
Malta itlərinin ümumiyyətlə sağlam olmasına baxmayaraq, onların arasında genetik xəstəliklərə də rast gəlinir: diz qapağının çıxığı, göz xəstəlikləri, dermatit, allerqiya, hipoqlikemiya və ürək
Diz qabağının çıxığı malteze cinsində tez-tez rast gəlinən problemdir. Xəstəliyin 3 və 4 dərəcəsi cərrahi müdaxilə tələb edir. Bolonkanın göz xəstəliklərinə qlaukoma, tor qişasının atrofiyası, korluq və digərləri aiddir. Bolonkanın dermatiti stres, yemə allergiya, parazitlərə reaksiya nəticəsində yaranır. Allergiyanın kəskinləşməsinin qabağının almaq üçün xüsusi xolistik it yemlərinə üstünlük verin. Xolistik yem brendləri (Məsələn, Acana, Orijen, Applaws, Grandorf və s.) xüsusi dənsiz və hipoallergen yem xəttlərinə malikdir. Allergiya həm də toz, məişət kimyasına qarşı kəskinləşə bilər. Kiçik it cinslərində hipoqlikemiya (şəkər səviyyəsinin düşməsi) halsızlıq, yemdən imtina, koordinasiyanın itirilməsi kimi əlamətlərlə xarakterizə olunur. Bu hal, uzun müddətli aclıqdan, fiziki və emosional gərginlikdən, mədə-bağırsaq sisteminin problemlərindən sonra baş verə bilər. Malta bolonkasında rast gəlinən ürək çatışmazlığı hətta onların ölümünə səbəb ola bilər. Ürək klapanı zəiflənir, bu isə onun bərk və sıx bağlanmasına imkan vermir. Bu problem ürək əzələsinin köhnəlməsilə nəticələnir.
Yuxarıda yazılanları nəzərə alaraq, vaxtında keçirilən baytar həkiminin baxışını və müayinəsini əsirgəməyin.
