Online Zoomağaza - Zoo Market | Biopet.az
Az

Pişik haqqında məlumat

Pişik haqqında məlumat
  • 10.10.2024
  • 324

Başlıqlar

1. Pişiklərin yaranması və əhliləşdirilməsi tarixi

2. Pişiklərin bədən quruluşu, anatomiyiyası və xüsusiyyətləri

3. Ev pişiyinin yaranma tarixi

4. Pişik cinsləri haqqında məlumat

5. Pişiklər haqqında maraqlı məlumatlar

 

Pişiklərin yaranması və əhliləşdirilməsi tarixi

Pişik (latınca: Felis ) canlıların yırtıcılar dəstəsinə aid pişiklər cinsinin alt növüdür. Ev pişiyi pişiklər cinsinin çöl pişikləri növündə bir alt növdür. Pişiklər məməli heyvandır. Pişiklər ev pişiyi və vəhşi çöl pişiyi olaraq 2 növə bölünür. Pişiklər ovçu və ətyeyən heyvanlar olmasına baxmayaraq bitki mənşəli qidalarla da qidalana bilirlər. Pişik tarixdə ilk dəfə Pliosen dövründə (5.3 milyon il əvvəl) yaranıb və müasir dövrə qədər az miqdarda dəyişikliyə məruz qalmışdır. Arxeoloji araşdırmalar sübut etmişdir ki, 3500 il əvvəl qədim Misirdə tamamilə əhlilləşdirilmiş pişiklər mövcud olub. Ancaq həmin əhliləşdirilmə müddətinin başlama tarixi tam olaraq məlum deyil.
 

Pişiklərin bədən quruluşu, anatomiyası və xüsusiyyətləri

Pişiyin boy və çəkisi

Dişi pişiklərin boy uzunluğu 50 sm, erkək pişiklərin isə 70 sm-dir. Maine Coon kimi iri pişik cinslərinin uzunluğu isə 1 m qədər olur. Yetkin erkək pişik 3.5-7 kq, dişi pişik isə 2.5-4.5 kq ağırlığında olur. 

Pişiyin dişləri

Yetkin pişiklərin üst çənəsində 16, alt çənəsində 14 diş olmaqla 30 dişi var. Bütün pişiklərin 2 növ dişi olur. Süd dişləri və daimi dişlər. Bala pişiklərin 26 süd dişi olur. Bala pişiklərin 2-3 həftələrində ilk dişləri çıxmağa başlayır və ilk çıxan dişlər kəsici dişlərdir. Digər dişləri isə 6-cı həftəyə qədər çıxır. 

3-4-cü aydan etibarən bala pişiklərin süd dişləri tökülməyə başlayır. Süd dişləri töküldükdə yetkin dişləri də paralelində çıxmağa başlayır. Beləliklə 6-cı ayında bala pişikdə daimi yetkin dişlər olur. 

Pişiyin ayaq və pəncələri

Pişiklərin ayaq quruluşu yalnız irəliyə gedəcək formada inkişaf etmişdir. Geri getməkləri mümkün olsa da bu pişiklər üçün çox çətindir. Pişiklərin ayaqlarında pəncələri (dırnaqları) aşınmanın qarşısını almaq üçün adətən içəridə olur. Bu da hər-hansı ov və ya təhlükə hissi olduqda anidən pəncələrini çıxarmasına icazə verir. Pişiyin ön ayaqlarında olan pəncələr arxa ayaqda olan pəncələrdən daha kəsicidir. Ov, müdafiə, yoğurma, dırmanmaq kimi hallarda pişiklər pəncələrini kənara çıxarırlar. Sərt səthləri dırnaqları ilə cızdıqda pişiklər əslində öz dırnaqlarının üst təbəqəsini yonub təmizləyirlər. Pişiklər üçün caynaqyonanlar pişiyin tam olaraq bu ehtiyacını ödəmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Pişiyin ön ayağında 4, arxa ayağında isə 5 pəncə olur. 

Pişiyin beyni

Pişiyin beyni 20-30 qram aralığındadır. Digər məməli olan heyvanlarla müqayisədə bədəni ilə beyninin nisbətində pişiklər ən böyük beyinə sahib olan heyvan hesab edilir. 

 Pişiyin görmə qabiliyyəti

Pişiyin gecə görməsi insanla müqayisədə 6 dəfə daha az işıqda belə mükəmməldir. Bu gözün retinasında olan “tapetum lucidum” maddəsi sayəsindədir. Bu maddəyə görə gecə pişiklərin gözünə işıq düşdükdə onlar parıldayır. Nəzərə alın ki, pişiklər tamamilə qaranlıq məkanda insanlar kimi heçnə görmür. Pişiklər gözlərini az miqdarda sağa və sola hərəkət etdirə bilir. Digər hallarda isə başını döndürərək ətrafı görür.

Pişiyin eşitmə qabiliyyəti

Pişiklər 55 HZ ilə 79000 HZ tezlik aralığında olan səsləri asanlıqla eşidə bilirlər. Pişiklər 10.5 oktav aralığında səsləri asanlıqla eşidə bilir (insanlarda və itlərdə bu aralıq 9-dur). Pişik eşitmə həssaslığını artırmaq üçün isə qulaqlarını istifadə edir.

Pişiyin iybilmə qabiliyyəti

Pişiklərin qoxu reseptorları insan qoxu reseptorlarından 2 dəfə daha çoxdur. Bu da insanların hiss etməyəcəyi qoxuları hiss etmə imkanını yaradır. Buna görə də pişiklər digər pişiklərlə ifrazat (sidik) çiləmə və ya qoxu buraxma kimi feromonlarla əlaqə saxlaya bilirlər. Pişiklər tərkibində nepetalakton olan bitkilərə qarşı ciddi reaksiya verirlər. Çünki bu maddəni milyardlarla qoxu arasından asanlıqla ayıra bilirlər. Pişik nanəsi, pişik otu bitkisinin tərkibində bu maddə var. Bu da pişiklərdə feromon, cinsi və sosial davranışlarını stimullaşdırma effekti yaradır.

Pişiklərin dadbilmə qabiliyyəti

Pişiklərdə insanla müqayisədə daha az dad reseptoru var. Buna görə də dad reseptorları şirin dadları hiss etmir. Pişiyin dad reseptorları turş, protein tərkibli amin turşularını və acı dadları hiss edir. Qidalarında adətən 38 dərəcə temperatura yaxın olan qidaları sevir və soyuducuda saxlanan qidaları adətən yemirlər (vəhşi təbiətlərindən gələn - bu qida çoxdan ölüb və ya zəhərlidir siqnalı alırlar).

Pişiyin tükləri və rəngi

Ev pişikləri qısa tüklü olsalar da Angora və Fars pişiyi  cinslərinin tükləri uzundur. Pişiklər əsasən ağ, qara, sarı, boz bəzən isə bir neçə rəngin qarışığından ibarət olur. Ən çox rast gəlinən pişik növü Tekir adlandırılan qara xətt və xallar ilə bəzənmiş növdür. 3 rəngli pişiklərə isə çox nadir hallarda rast gəlinir. Rast gəlinən üçrəngli pişiklərin çoxu erkək olur və erkəklərin çoxunun isə çoxalmaq qabiliyyəti olmur. Angora pişikləri tipində olan ağ tüklü və mavi gözlü pişiklərin əksəriyyəti kar olur. 

   Pişiklərin bədən temperaturu 38.6 dərəcədir. Pişik bığlarını əsasən naviqasiya məqsədilə istifadə edir. Pişiklər bığlarını hər-hansı yerə toxundurmaqla və ya hava axınlarını istifadə etməklə obyektlər arasında olan məsafəni, boşluğu müəyyən etmək  üçün istifadə edir. Pişik bığlarını həmçinin gözlərini xarici təsirdən qorumaq üçün, yəni gözü bağlama refleksini işə salmaq üçün də istifadə edir.

  Qısırlaşdırılmamış dişi pişik 4-18 aylığında cinsi yetkinliyə çatar və cütləşməyə hazır olar. Dişi pişiklər ildə 2-3 dəfə doğa bilir. Hər doğumda isə 1-8 bala pişik dünyaya gəlir. Bu da 1 dişi pişik 1 ildə 24 bala pişik dünyaya gətirə bilər deməkdir. 

  Orta hesabla pişik ömrü 15 ildir, lakin yaxşı baxım və qidalanma ilə pişiklər 20 il yaşayır. 

Ev pişiyinin yaranması tarixi

Ev pişiyi (latınca: Felis catus ) çöl pişiyi növünün əhliləşdirilərək evdə bəslənən formasıdır. Yetkin pişiyin kütləsi 4-5 kq aralığındadır. Sonradan yaranan cinslərdə 15 kq kütləyə qədər çatan cinslər də mövcuddur. Müasir dövrdə hər kəsə məlum olan ev pişiklərinin 2 cins pişikdən yaranaraq çoxaldığı məlumdur: 

  1. Afrika vəhşi pişiyi (Felis lybica)
  2. Avropa vəhşi pişiyi (Felis silvestris)

Misirlilər tərəfindən əhliləşdirilən pişik növü Afrika vəhşi pişiyi (Felis lybica) növüdür. Daha sonra isə bu pişiklər finikiyalılar tərəfindən Ağdənizin müxtəlif bölgələrinə özləri ilə aparılmışdır. Buradan isə İtaliyaya keçən bu pişiklər Avropa vəhşi pişiyi (Felis silvestris) ilə birləşib bütün avropaya yayılmışdır. Artan dəniz ticarəti dövründə bu pişiklər tacirlər tərəfindən digər qitələrə də aparılmışdırlar. İqlim və qida kimi xarici təsirlərdən bugünki pişik cinsləri yaranmağa başlamışdır.

Pişikləri yemləmək və sahibləndirmək adəti ilk dəfə Misirdə yaranmış və daha sonra yaxın şərq ölkələrinə (Hindistan, İran), sonra isə digər ölkələrə (İtalya, Yunanıstan, Çin, Yaponiya) yayılmışdır. Daha öncələr pişiklər misirlilərə taxıllarını müxtəlif həşəratlardan və sürünənlərdən qorumaq üçün kömək edirdi. Bu faktor pişiklərlə misirliləri yaxınlaşdırmışdır. 


 Pişik cinsləri haqqında məlumat

Dünyada 70-dən çox pişik cinsi var. Beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən müəyyən edilən cins standartları əsasında isə hər bir təşkilatın qəbul etdiyi cins sayı müxtəlifdir. Məsələn, International Progressive Cat Breeders Alliance (IPCBA) təşkilatına əsasən 73, ABŞ mərkəzli olan The International Cat Association (TICA) təşkilatına əsasən isə 58 pişik cinsi var. Pişik cinsləri və hər cinsin xüsusiyyətləri ilə saytımızın ensiklopediya bölməsindən detallı məlumat əldə edə bilərsiniz. 
 

Pişiklər haqqında maraqlı məlumatlar

  • Pişiklərin burun izi insanlarda olan barmaq izi kimi unikaldır.
  • Pişiklər pəncələrindən tərləyir.
  • Pişiklər insan və əşyalara sürtünməklə öz məkanlarını müəyyən edirlər.
  • Pişiklər ömürlərinin orta hesabla 3780 gününü (10 ildən çox) yuxuda keçirilər. 
  • Dünyada qara pişiklər uğursuzluq simvolu olsa da İngiltərə və Avstraliyada qara pişiklər uğur simvoludur (Biz heç bir pişiyin uğursuzluq gətirdiyinə inanmırıq).
  • Pişiklər hər-hansı yerə sığışıb sığışmayacaqlarını bığları vasitəsi ilə ölçürlər
  • Pişiklərin yaddaşı itlərdən daha güclüdür.
  • Pişiklərin tüpürcəkləri antibakterialdır. Özlərini yaladıqda həm də mikrobları öldürürlər.
  • Qısırlaşdırılmış pişiklər heç vaxt erkək pişiyə cütləşmək üçün icazə verməzlər.
  • Pişiklər suyu sevmir.
  • İndiyə qədər müəyyən edilmiş ən ağır pişik 21.2 kq çəkidədir.
  • Pişiklər şirin dadı hiss etmir.
  • Pişiklər insanlar kimi yuxu görür.
  • Ovladığı həşəratları və siçanları evə gətirdikdə “Səndən daha yaxşı ovçuyam” deyir.
  • İtlərin əksinə sürü psixologiyasını sevmirlər. Yalnız yaşamağı üstün tuturlar.
  • Gözləri 185 dərəcə baxış bucağına sahibdir.
  • Dünyada ən bahalı pişik cinsi Asheradır. Qiyməti 30.000 USD-dir.
  • Hamiləlikdə təhlükəli olan toxoplazma yalnız pişiklər vasitəsi ilə yoluxmur. Az bişmiş heyvan əti ilə toxoplazmaya yoluxmaq mümkündür.
  • Dünyada ən çox tanınan pişik cizgi film obrazı “Tom və Jerry”-də olan Tom-dur. 
  • Pişiklərə qida olaraq əsla çiy ət/balıq, çiy yumurta, şokolad və süd verilməməlidir.